تعریف بهداشت دام (گوسفند)

یکى از فاکتورهاى مهم در جهت افزایش تولید و کاهش هزینه‌هاى پرورش و نگهدارى حیوانات اهلی، جلوگیرى از امراض و بیمارى‌هاى انفرادى و واگیردار دام‌هاى اهلى است. (تلفات در اثر بیمارى‌ها و انگل‌هاى خارجى و داخلى سبب خسارات زیادى در صفت گاودارى و مرغدارى و گوسفنددارى مى‌شود). براى نیل به اهداف باید از فیزیولوژى و وضع عادى و سلامت حیوانات مختلف با خبر بود تا با بروز هرگونه تغییرى در حالت طبیعى آنها در صدد رفع آن برآمد.

حالات فیزیولوژیکى و طبیعى حیوان که در بیشتر مواد مورد توجه قرار مى‌گیرند عبارتند از: درجهٔ حرارت بدن، تعداد ضربان قلب در دقیقه، تعداد متوسط تنفس در دقیقه، سن بلوغ، حالت طلب و مدت آن، فواصل بین دوحالت طلب، طول دورهٔ آبستنی، دورهٔ شیردهی، سن جفتگیرى و سن در اولین فحلی.

درجهٔ حرارت بدن حیوانات معمولاً ثابت است، ولى تغییرات محیطى مثل افزایش یا کاهش درجه حرارت، سرماى محیط همراه با رطوبت، مى‌تواند سبب کاهش درجهٔ حرارت بدن حیوان گردد و فعالیت فیزیکى ممکن است در حدود یک درجه سانتى‌گراد در آن تغییر ایجاد بکند.

در جدول A درجهٔ حرارت طبیعى حیوانات اهلى و در جدول B تعداد متوسط ضربان نبض و در جدول C طول مدت آبستنى در دام‌هاى مختلف نشان داده شده است.

       جدول A – درجهٔ حرارت طبیعى حیوانات اهلى

    نوع دام             حرارت طبیعى بدن برحسب درجهٔ سانتى‌گراد    

    گاو             ۳۸/۵    

    گوسالهٔ شیرخوار             ۴۰    

    گوسالهٔ قبل از یک‌سالگى             ۴۰-۳۸/۵    

    گوسفند             ۴۰-۳۹    

    طیور             ۴۲/۵-۴۰/۵    

       جدول B– تعداد متوسط ضربان نبض در حیوانات مختلف

    نوع دام             تعداد ضربان نبض در دقیقه    

    گوساله             ۱۰۰-۷۰    

    گاو شیرى             ۸۰-۷۰    

    گاو گوشتى             ۶۰-۴۸    

    بره             ۱۰۰-۹۰    

    گوسفند بالغ             ۸۵-۷۰    

    گوسفند پیر             ۶۵-۶۰    

    مرغ             ۱۶۰-۱۳۰    

       جدول C– طول مدت آبستنى در حیوانات اهلى

    نوع دام             حداقل دورهٔ آبستنى             حداکثر دورهٔ آبستنى             حد متوسط دورهٔ آبستنى    

    مادیان             ۳۱۰ روز             ۳۴۰ روز             ۳۴۰ روز    

    گاو             ۲۷۰ روز             ۳۱۰ روز             ۲۸۵ روز    

    بز و میش             ۱۴۵ روز             ۱۵۵روز             ۱۵۰ روز    

    سگ             ۵۰ روز             ۶۵ روز             ۶۳ روز    

با توجه به این جداول هرگونه تغییرى که در سلامت حیوان به‌وجود آید، فوراً قابل تشخیص خواهد بود. به موازات تغییرات ظاهری، تغییراتى در خون، ادرار، مدفوع حیوان نیز از لحاظ شیمیائى و فیزیکى حاصل مى‌گردد که اغلب اوقات براى پى بردن به آنها و تشخیص بیمارى کمک مى‌کند.

       تعریف بهداشت دام

رعایت اصول و نکاتى است که به‌وسیلهٔ آن مى‌توان دام پرورش گوسفند را در سلامت کامل نگهدارى کرده و با تکیه بر این اصول مى‌توان از شیوع بیمارى‌هاى دامى جلوگیرى کرد.

در دامپرورى به‌علل اقتصادى نبودن، پرجمعیت بودن به‌ندرت به معالجهٔ حیوان مى‌پردازند و فقط با جدیت و مراقبت و با به‌کار بستن فنون بهداشت و افزودن به مقاوت دام از بروز بیمارى‌ها جلوگیرى کرده و سلامت گله را تأمین مى‌کنند.